అనువాద సమస్యలు

1. 
   

   అనువాద సమస్యలు
   More articles by సౌమ్య »
   Written by: సౌమ్య
   Tags: raa.raa, రా.రా
   
   “అనువాద సమస్యలు” పేరు బట్టి చూస్తే, పుస్తకం దేని గురించో అర్థం అవుతోంది కదా. ఈ పుస్తకం ఉద్దేశ్యం – ఇంగ్లీషు నుంచి తెలుగులోకి అనువాదం చేస్తున్నప్పుడు కలిగే ఇబ్బందుల గురించి విశ్లేషించడం. రచయిత – రాచమల్లు రామచంద్రారెడ్డి. ఈ పుస్తకానికి ౧౯౮౮లొ కేంద్ర సాహిత్య అకాడెమి అవార్డు లభించింది. పుస్తకం ఉద్దేశ్యం అనువాదం గురించే అయి

   నా, సగానికి పైగా, తెలుగు భాషా, ప్రముఖులైన వారు సైతం చేసిన పొరబాట్ల గురించే సాగుతుంది. ఈ పుస్తకాన్ని గురించి అందరూ పొగిడారు కానీ, ఇది అనువాదాల గురించి కాదు అన్న విషయం ఒక్కరు కూడా చెప్పలేదు. అందుకని, ఇప్పుడు నేను ఈ వ్యాసం రాయాల్సి వస్తోంది.
   
   మొత్తంగా ఇరవై అధ్యాయాలు ఉన్నాయి పుస్తకంలో. “టైమెంత?” అన్న “తెలుగు” ప్రశ్నతో మొదలవుతుంది పుస్తకం. “టైం” అన్న పదం ఎన్ని రకాలుగా మన భాషలో భాగమైపోయిందో చెబుతూనే, ఏ ఏ సందర్భాల్లో “టైం” బదులు ఎలాంటి తెలుగు పదాలు వివిధ ప్రాంతాల్లో వాడుకలో ఉన్నాయో చక్కగా, స్పష్టంగా వివరించారు. అలాగే, మరికొన్ని తెలుగైపోయిన ఆంగ్ల పదాలను ఉదాహరణగా తీస్కుంటూ, కొన్ని పదాలకు ఆంగ్లంలో ఉన్నన్ని అర్థాలకు తెలుగులో సమానార్థకాలు ఉండవనీ చెబుతూ, అనువాదం గురించిన చర్చ ఇలాగే “టైం నుంచి సెక్సు దాకా” ఎన్నో అంశాలను స్పృశిస్తుందని చెబుతూ ఈ అధ్యాయం ముగించారు.
   
   “గొంతెమ్మ కోరికలా?” అన్న రెండో అధ్యాయంలో పదాలు, నుడికారం గురించి చెబుతూ, తెలుగులోనూ, ఆంగ్లంలోనూ ఉదాహరణలు ఇస్తూ, ఆంగ్లం నుంచి తెలుగులోకి అనువాదం చేసేటప్పుడు ఎలాంటి ఇబ్బంది రావొచ్చు అని ఉదాహరణలు కూడా ఇస్తారు. చివరగా, అనువాదకుడికి మాతృభాషలో వాక్యనిర్మాణం పై బాగా పట్టు ఉండాలని చెబుతూ, తెలుగులో కొన్ని రచనలను ఎంచి (ఉదాహరణలన్నీ అనువాదాలు కావు!), వాటిలో వాక్య నిర్మాణ దోషాలు ఎత్తి చూపుతూ, చివర్లో, ఎంతమందికి భాషపై పట్టు ఉందని ప్రశ్నించడంతో ముగుస్తుంది. “తెలుగువాని యొక్క మొదటి పేరేమిటి?” అన్న మూడో అధ్యాయంలో ప్రకటనల్లో వాటిల్లో కనబడే కృత్రిమ తెలుగును గురించి చెబుతూ, ఎందుకు అలా రాస్తారో, ఆంగ్లం నుంచి మక్కికి మక్కి అనువదిస్తే ఏమౌతుందో చెబుతారు. “మాన్ అంటే మనిషేనా?” అన్న నాలుగో అధ్యాయంలో, ఒక్క “మాన్” అన్న పదం వివిధ సందర్భాల్లో తెలుగులోకి అనువదితమైనప్పుడు ఎలా అర్థాలు మారుతుందో చెబుతారు.
   
   “అసలు సమస్యలేమిటి?” అన్న ఐదో అధ్యాయంతో ఉదాహరణలు దాటుకుని, పరిష్కారాలు సూచిస్తూ, అసలు విషయం మొదలవుతుందని అనిపిస్తుంది మనకి. చేతకాని అనువాదాలను పక్కన పెడితే, ఇరుభాషలు తెలిసిన వారు కూడా అనువాదాలు చేయడంలో సమస్యలు ఎదుర్కుంటారని చెబుతూ, రా.రా. అనువాద సమస్యలని రెండు రకాలుగా వర్గీకరించారు – వాక్యనిర్మాణ సమస్యలు, పదాలకి సంబంధించిన సమస్యలు. వాక్యనిర్మాణ సమస్యలని ఉదాహరిస్తూ, ఒక అనువాదంలో ఆంగ్లంలో నుండి చాలా ఉపవాక్యాలు ఉన్న ఒక వాక్యాన్ని ఎలా అనువదించారో చూపుతూ, వ్యాసం ముగిస్తారు. (మళ్ళీ, ఉదాహరణ దగ్గరే ఆగిపోయారు!) ఆరవ అధ్యాయం, “వాక్య భాగాల క్రమం” లో ఆంగ్లానికి, తెలుగుకి మధ్య వాక్య నిర్మాణంలో ఉన్న భేదాలను గురించి చెబుతూ, అనువాద సమయంలో వాక్య నిర్మాణం ఎలా మారుతుంది, మారకపోతే వాక్యం ఎలా కృతకంగా ఉంటుంది? ఎలాంటి వాక్యాలు అనువాదంలో తిప్పలు పెడతాయి- వంటి అంశాలను చాలా వివరంగా రాసారు. అయితే, నాకు ఆశ్చర్యకరంగా అనిపించిన విషయం ఏమిటి అంటే, ఈ అధ్యాయం మొత్తంలోనూ, రా.రా. బాలేని ఉదాహరణలు కాక అనువాదం సరిగా ఉందంటూ ఇచ్చిన ఏకైక ఉదాహరణ, తాను చేసిన అనువాదానిదే కావడం! (పుస్తకం మొత్తం ఇదే ధోరణి కొనసాగింది. తెలుగులో రారా చేసినవి తప్ప ఒక్క మంచి అనువాదం కూడా లేదా! ఆయన చేసినది కూడా నాకు మామూలుగానే అనిపించింది, అది వేరే విషయం.)
   
   “పదాలు” అన్న ఏడవ అధ్యాయంలో ఒక భాష నుండి మరొక భాషకు అనువాదం చేస్తున్నప్పుడు ఒక్కోసారి ఆ భాషలో ఉన్న పదాలకి ఈ భాషలో సమానార్థకాలు లేకపోవడం గురించి చెబుతూ, రా.రా. గారు తేల్చిన విషయం: “.. కానీ, prude, prig, filial, sanctimonious లాంటి పదాలు మనకి లేకపోవడానికి కారణం ఏమిటంటే మన నాగరికత ఇంకా అంతగా వికసించకపోవడమే అని చెప్పాలి, మన సమాజం ఆ భావాలను నిత్యజీవితంలో అర్థం చేసుకునే స్థాయికి ఇంకా ఎదగకపోవడమే అని చెప్పాలి” అంటారు (పుట 42). ఒక భాషలో కొన్ని పదాలు లేకపోవడం – నాగరికత లోపం ఎలా అవుతుంది? అన్నది నాకింకా అర్థం కాలేదు. ఇటీవలే, Guy Deutscher అన్న భాషాశాస్త్రవేత్త రాసిన “Through the language glass” అన్న పుస్తకం చదివాను. ఒక భాషలో ఏదో భావానికి పదాలు ఉండడం-లేకపోవడం అన్నది ఆ భావం గురించి ఆ భాషీయుల ఆలోచనలను ఎంతవరకూ ప్రభావితం చేస్తుంది? అన్నది ఆ పుస్తకం చర్చా వస్తువు. ఆస్ట్రేలియాలోని ఆటవిక తెగల భాషల గురించి కూడా చాలా వివరంగా చర్చించారు. ఒక్కచోట కూడా, ఇలా ఏ భాషలోనైనా పదాలు లేకపోవడం – “నాగరికత లోపం” అనలేదు. అది వారి సామాజిక పరిస్థితుల్లో భాగం అనే అన్నారు. తెలుగులో కానీ, వేరే భాషలో కానీ, చివరికి ఆంగ్లంలో కానీ, ఒక పదానికి సమానార్థకం లేకపోవడం నారికత లోపం అని అనడం కన్నా, డాయిషర్ ఇచ్చిన వివరణ సబబుగా అనిపించింది నాకు. ఇక్కడే మరొకటి అంటారు – “మనము, మేము అనే మాటలకు సంబంధించి నంతవరకు మన తెలుగు ఘనమైనదే. కానీ, అంతమాత్రాన, ఇంగ్లీషు లాంటి భాషలతో పోలిస్తే మన భాష బాగా అభివృద్ధి చెందినదని చెప్పలేం కదా” అని (పుట 42). మనం ఏ అంశాల గురించి పోలుస్తున్నాం? అన్న దాన్ని బట్టి ఉంటుంది కదా ఘనాఘనాల పోలిక? అన్నది నా సందేహం (ఆ మాటకొస్తే, ఆంగ్లంతో పోలిస్తే, గణన యంత్ర పరంగా తెలుగుని ప్రాసెస్ చేయడం చాలా కష్టం. యంత్రానికి ఎక్కువ శ్రమ ఇస్తుంది కనుక తెలుగు అభివృద్ధి చెందినది అనాలా? తెలుగుకంటే కంప్యూటరుని తిప్పలు పెట్టే భాషలూ ఉన్నాయి. ఈ లెక్కన ఇంగ్లీషు అభివృద్ధి చెందని భాష అనుకోవాలా?)..ఇలాగే ఆంగ్లంలో ఉండి, తెలుగులో సమానార్థకాలు లేని (బహుసా, ఆలోచిస్తే సమానార్థకాలు తట్టవచ్చేమో!) మరిన్ని ఉదాహరణలతో ఈ అధ్యాయం ముగుస్తుంది.
   
   “అనువాదమంటే” అన్నది ఎనిమిదో అధ్యాయం (ఎక్కడికక్కడ ఇదిగో, ఈ అధ్యయంతో అసలు విషయం మొదలవుతుంది..అనిపిస్తూ వచ్చింది నాకైతే!). “అనువాదం గురించి తెలుగులో వివరించడమంటే సిమెంటు రోడ్డుమీద కొత్తకారులో ప్రయానంలాగా సాఫీగా ఉండదు. దారీ డొంకా లేని కీకారణ్యంలో మన కాలిబాట మనమే నిర్మించుకుంటూ, సూటి బాట సాధ్యం కానప్పుడల్లా అటూ, ఇటూ మలుపులూ, మెలికలూ తిరగక తప్పదు. కనుక, పక్కదారి పట్టినా, పట్టినట్లు కనిపించినా, అది సరైన దారి కొరకు చేసే అన్వేషణలో భాగంగానే ఉంటుంది.” (పుట 46) అంటారు ఒకచోట. అంత కష్టం దేనికో నాకు అర్థం కాలేదు. ఒకవేళ అంత కష్టమే ఉన్నా, అది దేనికైనా సార్వజనీనంగా ఉండే కష్టం అని నా అభిప్రాయం. ఇదే ధోరణిలో కొనసాగి “అనువాదమంటే ఎంత కష్టమైనదో, దానికి ఎంత విశాలమైన లోకజ్ఞానమూ, ఎంత విస్తారమైన గ్రంథ పఠనమూ, ఎన్ని సిద్ధాంతాలతో, మతాలతో, విజ్ఞాన శాస్త్రాలతో, ఎన్ని దేశాల చరిత్రలతో పరిచయమూ అవసరమో మీకు అర్థమైతే తప్ప, మీ మనసులో నాటుకుంటే తప్ప, అనువాదమంటే ఏమిటో నేను చెప్పినా మీకు పూర్తిగా అర్థం కాదు కనుక, అనువాద నిర్వచనానికి ఇదంతా ఉపోద్ఘాతం అనుకోండి” (పుట 54) అంటారు. (తరువాత కొన్ని ఉదాహరణలతో అధ్యాయం ముగించేసారు..అనువాదం అంటే ఏమిటో చర్చించడం ఇక్కడ సాధ్యం కాలేదని ఒప్పుకుంటూ).
   
   తరువాతి అధ్యాయం “టైం కథ ఏమిటో చూద్దాం” లో, మరోసారి తెలుగులో “టైం” గురించి వివిధ సందర్భాల్లో “తెలుగు పదాలతో” వివిధ రకాలుగా ఎలా చెప్పొచ్చు అన్నది ఓపిగ్గా చాలా ఉదాహరణలతో వివరిస్తారు. అంతా అయ్యాక …”..వివరాలకు డిక్షనరీ చూడండి” అని రాసారు. పగలబడి నవ్వాను నేను. తెలుగు తెలుగు అంటూ అంత రాసిన మనిషి నిఘంటువు అనో, మరొకటనో అనలేకపోయరే అని.
   
   పదో అధ్యాయం – “అనువాద వివరణ“. పుస్తకం మొత్తం మీద, అనువాదం అంటే ఏమిటి? ఎలా ఉండాలి? అన్న విషయాల గురించి స్టడీ చేసి, సాధికారికత కలిగిన మనిషి రాసింది అనిపించిన అధ్యాయం ఇదే! దీని తరువాతి అధ్యాయం థియోడార్ సేవరీ అన్న ఆయన అనువాదం కళ గురించి ప్రతిపాదించిన సిద్ధాంతం గురించిన విమర్శ.